طراحی سیستم های اعلام حریق ۲

انواع سامانه های اعلام حریق (Channel):

هر مکانی براساس کاربری و اهداف حفاظت و الگوی حفاظت تعیین شده نیاز به فن آوری و سامانه متفاوت کشف و اعلام حریق برای رسیدن به آن اهداف را دارد. امروزه سامانه های بسیار متفاوتی برای کاربردهای متفاوت طراحی و ساخته شده اند که بعضی بسیار کارایی بالا دارند و طبیعتا برای مکان های حساس و با ارزش بکار گرفته می شوند و هزینه نسبتا زیادی دارند و بعضی دیگر ساده و برای منظورهای خاص بسیار هم مناسب هستند و بنابراین انتخاب سامانه مناسب بسیار با اهمیت است و برای مطمئن تر بودن از کارایی سامانه همیشه انتخاب مجهزترین و گران ترین سامانه شاید چندان هم گزینه مناسب نباشد چون معمولا سامانه های پیچیده مشکلات خاص خود را دارند و بعضا برای درست کار کردن نیاز به هزینه و مراقبت های بعدی بیشتری دارند لذا توصیه می شود ضمن در نظر گرفتن گسترش احتمالی طرح، ساده ترین سامانه که بتواند جواب گوی اهداف مورد نظر باشد را انتخاب کنیم و برای این منظور باید از ابتدا شرایط طرح خوب بررسی شود که روش های رسیدن به آن را به مرور ذکر خواهیم کرد. برای مقایسه و انتخاب سامانه اعلام حریق جدول 2-1 در انتهای مبحث می تواند بسیار مفید باشد.

سامانه های اعلام حریق را می توان بصورت زیر دسته بندی کرد:

• سامانه های متداول Conventional systems
• سامانه های قابل آدرس دهی Addressable systems
• سامانه های قابل آدرس دهی آنالوگ Analogue addressable
• سامانه هی مکشی Aspirated systems
• سامانه های حریق رادیویی Radio fire systems
• سامانه های تصویربرداری Camera

سامانه متداول اعلام حریق

در سامانه متداول از پانل کنترل یک یا چند مدار که به حساسه های خودکار حریق و یا کلیدهای اعلام دستی وصل می باشند به قسمت های مختلف ساختمان یا فضای حفاظت شده کشیده می شوند. انتخاب و چیدمانی این حساسه ها به فاکتورهای زیاد مانند اینکه به عملکرد خودکار مورد احتیاج است یا دستی،‌ دمای اطراف و شرایط محیط چگونه با شد و یا سرعت پاسخ سامانه اعلام مورد نظر چقدر باشد، بستگی دارد. معمولا یک یا چند نوع از این اسباب برای اعمال اهداف مورد نظر در طول یک مدار قرار می گیرند. به محض ایجاد حریق یک یا چند دیتکتور (حساسه) که در مدار نزدیک به محل حریق قرار دارد بکار می افتد و مدار مربوطه بسته می شود که این عمل برای پانل کنترل اعلام حریق مانند بروز یک وضعیت اضطراری می باشد. سپس پانل عمل کرده و یک یا چند مدار صدا ساز در ساختمان یا خط متصل به گروه های اضطراری را فعال می کند. پانل می تواند سیگنال اضطراری را به یک پانل کنترل دیگر ارسال کند تا در جای دیگر هم این وضعیت اعلام شود. برای اطمینان از اینکه سامانه به درستی کار می کند و همچنین مدارها از لحاظ قطعی یا اتصال کوتاه آزمایش شوند، مرتبا از پانل کنترل یک جریان کوچک به هر مدار جداگانه فرستاده می شود تا در صورت قطعی مدار یا هر اشکال دیگر که موجب قطع شدن جریان در مدار گردد سامانه موجه آن مدار معیوب شود و آن را به صورت یک چراغ اشکال روی صفحه کنترل پانل نمایش دهد که نشان می دهد لازم است آن مدار کنترل گردد. در یک سامانه آلارم متداول تمام تحلیل وضعیت حریق و ایجاد صدای آلارم بوسیله سخت افزار سامانه انجام می شود که شامل چند زوج سیم و تعدادی رله های بسته و باز و دیودهای جور شده می باشد و سبب این ترکیب است که سامانه می تواند مدار را کنترل و بررسی کند و تجهیزات ویژه ی دیگری به کار گرفته نمی شود. از مزایای سامانه اعلام حریق متداول سادگی آن برای ساختمان های کوچک و متوسط می باشد و سرویس آن به افراد متخصص و آموزش گسترده نیاز ندارد و عیب آن این که برای ساختمان های بزرگ سیم کشی زیادی برای اتصال به کلیه تجهیزات انجام می گیرد که باعث بالا رفتن هزینه نصب می شود و همچنین نگهداری و سرویس آن دشوار و پر خرج است. هر نوع دیتکتوری به نوع خاصی از تست نیاز دارد که معلوم شود درست کار می کند یا خیر. بعضی از دیتکتورها باید بصورت دوره ای جدا شده و تمیز و کالیبره شوند تا کارکرد صحیح داشته باشند. با سامانه متداول روش معینی برای اینکه کدام دیتکتور نیاز به سرویس دارد وجود ندارد لذا باید همه دیتکتورها باز شده و سرویس شوند که موجب صرف وقت و هزینه و کار طاقت فرسا می شود. اگر حالت اشکال در یک مدار نشان داده شود معین نمی شود کجای مدار دارای اشکال است و لذا تکنسین ها باید تمام مدار را تجسس کنند تا عیب را پیدا کنند. معمولا برای تشخیص بهتر و سریع تر مکان حریق در زمان آتش سوزی، یک فضای تحت حفاظت به تعدادی ناحیه (Zone) معماری تقسیم شده و معمولا با حروف لاتین Z1, Z2, Z3 نام گذاری می شوند و یک نقشه راهنما از ناحیه های تعریف شده در ساختمان یا فضای حفاظت شده و با ذکر اسامی ناحیه ها تهیه می شود و در کنار پانل کنترل نصب می گردد. هرکدام از ناحیه ها با مدار جداگانه (که شرح داده شد و در آن ها ابزارهایی مانند دیتکتورهای دود، گرما،‌آتش، گاز‌، شعله و کلیدهای اعلام دستی و ... برای کشف حریق وجود دارد) به اتصال معین روی پانل کنترل با نام همان ناحیه وصل می شوند و در صورت تحریک ابزار کشف خودکار (دیتکتورها) بدلیل وجود اثرات فیزیکی حریق و یا تحریک دستی کلیدهای اعلام حریق در یک مدار، پانل کنترل متوجه وضعیت اضطراری در آن مدار شده و ضمن اینکه آلارم را به صدا در می آورد ناحیه حریق را نیز بوسیله روشن کردن چراغ مربوطه به همان ناحیه،‌ روی پانل کنترل مشخص می کند و از این طریق وقتی که پس از به صدا درآمدن آژیرهای اعلام حریق آتش نشان ها یا مسئولین مربوطه به پانل کنترل حریق مراجعه می کنند با کمک شکل راهنمای ناحیه ها سریع تر می فهمند در کجای ساختمان آتش سوزی شروع شده است. پانل های کنترل سامانه های متداول شامل چند ورودی برای چند ناحیه مختلف می باشد که مدارهای خاص هر ناحیه جداگانه به ترمینال مربوط به آن ناحیه روی پانل کنترل وصل می شوند و همچنین یک یا چند خروجی برای مدار آلارم ها موجود می باشند. (شکل 2-1)

شکل 2-1 شماتیک یک سامانه اعلام حریق متداول با نمونه یک مدار مخلوط و یک مدار صداساز

روی پانل کنترل ترمینال های ورودی هم با حروف Z1, Z2, Z3, … مشخص می شوند که هرکدام براساس طرح، برای یک ناحیه در نظر گرفته می شود و کلیه دیتکتورها (از هر نوع) و کلیدهای اعلام دستی (عموما کلیدهای با حفاظ شکستنی یا در بعضی موارد فشاری) که برای فضاهای مختلف آن ناحیه پیش بینی شده است می توانند همگی روی این مدار قرار گرفته و به ترمینال تعیین شده بر روی پانل کنترل وصل شوند و در انتها مدار مذکور (بعد از تمام دیتکتورها و کلیدها) برای برقراری جریان کوچک تست که در مدار باید همواره وجود داشته باشد یک مقاومت (معمولا حدود 500 اهم) اضافه می شود و به این صورت مدار الکتریکی کامل میگردد البته در بعضی از سامانه ها برای کنترل کامل مدار سیمکشی و کالیبراسیون تنها یک مقاومت در انتهای مدار دارند و در بعضی دیگر یک ماژول در انتهای مدار دارند که هم صحت مدار و هم صحت تغذیه را نشان می دهد.

معمولا یک لامپ LED قرمز رنگ بر روی دیتکتورها قرار دارد و با هر چند ثانیه یکبار چشمک زدن درستی آن را نشان می دهد و ر زمان وقوع حریق لامپ LED دیتکتوری که به علت تحریک شدن (در اثر یک یا بیشتر اثرات فیزیکی حریق) باعث فعال شدن سامانه شده است روشن می ماند البته واضح است که روشن ماندن چراغ روی دیتکتور چندان تاثیری بر پیدا کردن محل آتش ندارد چون با نزدیک شدن به محل آتش اثرات خود آتش بارزتر می باشد و این تنها ضمن کمک، بیشتر در مواقع نقص و یا تحریک بی جای سامانه، برای پیدا کردن محل ایجاد تحریک احتمالا نادرست، موثر است. در بعضی دیتکتورها در صورت معیوب شدن دیتکتور، رنگ چراغ مذکور روی آن عوض می شود.
می توان تنها دیتکتورهای یک ناحیه را روی یک مدار متصل به پانل کنترل (مثلا ترمینال Z1) وصل کرد و روی مدار ورودی به ترمینال دیگری (مثلا ترمینال Z2) فقط کلیدهای اعلام دستی آن ناحیه را نصب کرد این طراحی با وجود اینکه در بیشتر مراجع بدلیل بیشتر شدن ضریب اطمینان توصیه شده است ولیکن چون در یک ناحیه معماری ساختمان دو ناحیه کشف (یکی مربوط به کلیدها و دیگری مربوط به دیتکورها) داریم لذا دو مدار الکتریکی جداگانه باید کشیده شود و البته ممکن است هزینه اجرا زیادتر شود. (شکل 2-2)

شکل 2-2 شماتیک یک سامانه اعلام حریق متداول

بر روی نقشه راهنمای ناحیه های کشف حریق کنار پانل کنترل، ناحیه کلیدها و ناحیه مربوط به دیتکتورها نشان داده می شود. یکی از حسن های این روش طراحی این است که اگر به دلیل دستکاری های عمدی و غیر عمدی کلیدهای اعلام دستی به غلط زیاد سامانه کنترل را به صدا در آورند چنانچه در آن محیط نصب کلیدهای اعلام دستی قابل حذف تشخیص داده نشوند و از لحاظ مقررات منعی نداشته باشد به راحتی می توان مدار آن ها را موقتا از سامانه خارج کرد.

صداسازها و چراغ های هشدار در نظر گرفته شده برای علائم اخباری در ساختمان معمولا شامل ناحیه بندی نمی شوند چون در صورت خطر آتش سوزی همه ساکنین ساختمان باید برای تخلیه فوری آگاه شوند لذا در بیشتر مکان ها آنها کلا بر روی یک مدار و به ترمینال Sounders روی پانل کنترل وصل می شوند و در صورت بروز حریق در تمام ساختمان  باهم به صدا درمی آیند و کلیه چراغ های هشدار نیز باهم روشن می شوند. تعداد صدا سازهای قابل نصب و چراغ ها به ظرفیت سامانه کنترل بستگی دارد و البته در بیشتر سامانه های اعلام در صورت نیاز به تعداد بیشتر هشدار دهنده ها به نوعی این قابل افزایش، و یا انتقال آنها به نقطه دور وجود دارد.

موارد استثنایی در مباحث بعدی مربوط به صداسازها ذکر خواهد شد.

در شکل 2-3 یک مثال ساده از توزیع تجهیزات در سامانه اعلام حریق متداول نشان داده شده است.

در جدول 2-1 مقدار نمونه ولتاژ و جریان یک مدار را در وضعیت های مختلف سامانه اعلام حریق برای مداری که با 24 ولت تغذیه می شود، نشان داده شده است. بر اساس همین مقدار جریان و ولتاژ است که سامانه متوجه وضعیت آن ناحیه می گردد.

جدول 2-1

مدارهای سامانه اعلام حریق ممکن است به سادگی شکل های نشان داده نباشند و برحسب نیاز شامل ورودی و یا خروجی های متعددی برای منظورهای خاص باشند.

البته پانل کنترل سامانه اعلام حریق باید متناسب با نیازهای موجود توانایی اضافه کردن بردهای لازم را داشته باشد.

معمولا ماژول های واسطه برای عملیات مختلف وجود دارد که همراه دیگر اجزا مانند دیتکتورها در مدار قرا می گیرند و یا اینکه به برد اصلی پانل کنترل اضافه می شوند.

در شکل زیر یک نمونه از مدارهای کامل تر از سامانه اعلام حریق نشان داده شده است.

سیم بندی مدار الکتریکی ناحیه های اعلام حریق متداول

تعداد خطوط مدار ناحیه های حفاظت شده و شکل سیم بندی در سامانه های اعلام حریق متفاوت است و باید به مشخصات فنی آن ها مراجعه کرد. در سامانه های متداول تعداد خطوط هر مدار چهار سیم می باشد شکل 2-3. سامانه های اعلام حریق دو خطی مشابه سامانه های اعلام حریق متداول هستند و تنها تفاوت در این است که کلیه وسایل و تجهیزات اعلام در منطقه حفاظت شده برروی یک زوج سیم وصل شده اند. در بعضی از این سامانه های پیشرفته نیاز به مدار مجزای صوتی رفع شده و حدود 40٪ در هزینه صرفه جویی می گردد.

شماتیک نمونه مدارهای سامانه اعلام حریق دو خطی

شکل 2-3 سیم بندی نمونه مدارهای متداول چهار خطی و دو خطی

همانطور که در شکل دیده می شود غیر از خود سامانه، دیتکتورها و دیگر اجزا سامانه اعلام حریق نیز برای مدارهای دو خطی یا چهار خطی طراحی و ساخته شده می شوند. در مدار چهار خطی به جای یک مقاومت یک رله در آخر خط قرار می گیرد. در مدار رله آخر خط کویل (سیم پیچ تحریک رله) بر روی خط تغذیه قرار می گیرد کنتاکت رله با مقاومت آخر خط مدار سری می شود. در این طراحی هر دو مدار تغذیه و تجهیزات کنترل می شوند و در صورت ایجاد قطعی در هریک، مدار کنترل به صورت مدار باز می شود و سامانه کنترل قطعی را تشخیص داده و هشدار می دهد. المان آخر خط اگر تنها یک قطعه مانند یک مقاومت باشد ممکن است در یک دیتکتور نصب شود. در صورتی که المان آخر خط یک رله و یا مشابه آن باشد به طور مجزا در مدار قرار می گیرد.

به طور کلی دو روش سیم بندی برای تغذیه و ارتباط با تجهیزات الکتریکی وجود دارد که کلاس A و کلاس B گفته می شوند. در روش معمولی کلاس B تجهیزات تنها از یک طرف به سامانه کنترل و یا تغذیه وصل می شوند ولی در کلاس A تجهیزات به صورت یک حلقه از دو طرف به سامانه متصل می شوند.

شکل 2-4 سیم بندی به صورت کلاس B در سمت راست و کلاس A در سمت چپ

در کلاس A اطمینان برقراری ارتباط بیشتر است و چنانچه مدار از یک قسمت صدمه ببیند یا قطع شود تجهیزات از سمت دیگر به سامانه و یا تغذیه وصل می باشند و کنترل و یا تغذیه قطع نمی شود.

استاندارد برای طراحی و اجرای مدارهای الکتریکی سامانه های اعلام حریق با یکی از روش های کلاس A و یا B الزاماتی ندارد و براساس نیاز طرح و با توجه به ساختار متفاوت سامانه کنترل اعلام حریق و امکانات هرکدام، مدار ناحیه های سامانه اعلام حریق را با یکی از دو روش می توان اجرا کرد. تابلو کنترل اعلام حریق با مدار کلاس B به وسیله برقراری یک جریان مداوم بسیار کم صحت مدار را در حالت عادی به طور دائم کنترل می کند و برای محدود کردن جریان نیاز به یک مقاومت آخر خط می باشد. در کلاس A چون حلقه مدار به تابلو کنترل برمی گردد دیگر مقاومت آخر خط وجود ندارد و در واقع بازرسی خط به وسیله مدار اضافی الحاق شده انجام می شود. مانند شکل اگر قسمتی از مدار در کلاس B قطع شود تابلو کنترل اعلام حریق پیغام قطع شدن و اشکال مدار را برای انجام بررسی و تعمیرات لازم ایجاد می کند و تجهیزاتی که بعد از قطعی مدار می باشند از کار می افتند ولیکن تجهیزاتی که بین قطعی و تابلو قرار دارند به کار خود ادامه می دهند. در کلاس A اگر قسمتی از مدار قطع شود همه و یا بیشتر تجهیزات به کار خود ادامه می دهند.

سیم بندی ناحیه های اعلام حریق در کلاس A و کلاس B

اساسا وقتی تابلو اعلام حریق در یک مدار کلاس A متوجه یک قطعی می شود به طور خودکار وضعیت را به صورت دو مدار کلاس A متوجه قطعی می شود به طور خودکار وضعیت را به صورت دو مدار کلاس B کنترل می کند که یک مدار همان قطعه مدار باقی مانده کلاس A قبلی و دیگری انتهای حلقه متصل به تابلو می باشد و تقریبا همه تجهیزات بر روی این دو مدار باقی می مانند. برای جلوگیری از اثر اتصال کوتاه و یا اشکال دیگری بر روی حلقه مدار تجهیزات مجزا کننده استفاده می شود. در مواردی که حلقه مدار طولانی است امکان بروز اشکال در یک قسمت مدار زیاد می شود و این اشکال ممکن است ثسمت های دیگر مدار را دچار مشکل کند.

مجزا کننده ها بدون تاثیر بر عملکرد مدار به گونه ای طراحی شده اند که از لحاظ مداری دو قسمت مدار را از یکدیگر کاملا مجزا می کنند به طوری که در صورت بروز اشکال در یکی از تجهیزات، قسمت دیگر مدار به طور عادی به کار خود ادامه می دهد.علاوه بر تجهیزات متداول و مجزا کننده ها،‌ ماژول های گسترش ناحیه اعلام، رله های خروجی برای به راه انداختن خاموش کننده ها، ماژول های متنوع دیگری نیز وجود دارند که در صورت نیاز می توانند به یک مدار اضافه شوند.

سامانه های قابل آدرس دهی

سامانه قابل آدرس دهی یکی از پیشرفته ترین نوع فن آوری کشف و اعلام حریق می باشند. در اینجا تمام اجزا بر روی یک مدار حلقوی که لوپ (LOOP) گفته می شود وصل می شوند.

پانل کنترل از طریق سیگنال هایی که از وسایل مختلف می آید آن ها را منحصرا تشخیص می دهد لذا در زمان وقوع حریق محلی که در آن یک دیتکتور فعال شده است روی پانل کنترل مشخص می شود بنابراین سریعا برای کنترل و یا اطفاء حریق می تواند به محل مشخص شده رسید که خصوصا برای مکان های گسترده یا در محل های خاص پراهمیت این سرعت عمل بسیار ارزشمند است. معمولا یک حلقه سیم کشی برای وسایل و تجهیزات وجود دارد که از مدار صداسازها جدا می باشد. برخلاف سامانه های نوع متداول اعلام، این سامانه ها می توانند وضعیت تمام اجزا را در ایجاد آلارم، از طریق میکروپروسسور و نرم افزار منحصرا کنترل و بررسی کنند. و در واقع یک سامانه هوشمند است که تمام ورودی و خروجی ها را کنترل می کند. مانند سامانه نوع متداول، این ها نیز شامل یک یا چند دیتکتور یا کلید اعلام دستی می توانند بر روی این مدارها باشند. بیشترین تفاوت در نوع این سامانه ها در چگونگی نمایش هر یک از اجزا می باشد. در سامانه های آدرس پذیر کلیه اجزا (دیتکتورها، کلیدهای اعلام، کلیدهای راه انداز آب پاش ها و غیره) همگی دارای یک مشخصه یا آدرس می باشند. این آدرس ها در حافظه پانل کنترل ذخیره شده که با اطلاعات مانند نوع دیتکتور، موقعیت آن و جزئیات مشخصه پاسخ مانند اینکه کدام آلارم فعال شود همراه است. میکرو پروسسور پانل کنترل مرتبا یک سیگنال ثابت را به تمام مدارها ارسال می کند که در آن از هر جزء مدار وضعیتش سؤال می شود (حالت عادی یا اضطراری). این کاوش فعال خیلی سریع صورت می گیرد به طوری که سامانه در هر 5 یا 10 ثانیه اطلاعاتش جدید می شود. سامانه آدرس پذیر همچنین وضعیت هر مدار را کنترل و نمایش می دهد و هر عیب بوجود آمده را مشخص می کند. یکی از خصوصیات مهم این سامانه مشخص کردن مکان وقوع نقص می باشد. پس بجای مشخص کردن تنها مداری که دارای نقص است، دقیقا محل نقص را نشان می دهد که موجب راحتی و تسریع رفع عیب شده و سامانه سریع به حالت طبیعی برگردانده می شود.

مزیت های سامانه آدرس پذیر شامل پایداری،‌ نگهداری پیشرفته، تشخیص سریع محل حادثه و یا عیب و راحتی تغییرات (بعضا به صورت نرم افزار) می باشد.

پایداری بوسیله نرم افزار سامانه اعمال می شود. اگر یک دیتکتور متوجه وضعیت نشان دهنده حریق شد پانل کنترل ابتدا یک reset سریع را اعمال می کند. در بیشتر موارد مشکوک مانند حشرات، گرد و غبار، نسیم اغلب مشکل بخودی خود با این عمل reset برطرف می شودو لذا آلارم های خطا کم می شود.اگر تحریک دیتکتور بخاطر شرایط حریق یا دود باشد دوباره دیتکتور پس از reset شدن سامانه کنترل را مطلع می کند و این بار پانل کنترل وضعیت اضطراری بوجود می آورد.

از لحاظ نگهداری این سامانه چندین برتری نسبت به سامانه نوع متداول دارد. اول اینکه آن ها می توانند وضعیت هر دیتکتوررا مشخص کنند. اگر یک دیتکتور کثیف شود سیستم متوجه تقلید توانایی آن می شود و پیغام نگهداری می دهد. این توانمندی که به Listed Integral Sensitivity Testing معروف است سبب می شود که تنها دیتکتوری که مشکل دارد مورد توجه قرار گیرد بجای آنکه وقت زیادی صرف کلیه دیتکتورهای سامانه گردد. سامانه های پیشرفته دارای توانایی جبران سازی drift compensation نیز می باشند. این کارکرد نرم افزاری، حساسیت دیتکتورها را برای کمترین حالت گرد و غبار محیط جبران سازی می کند. این از قرار گرفتن دیتکتورها در وضعیت حساسیت فوق العاده یا hot دیتکتورها جلوگیری می کند که اغلب به دلیل انباشته شدن تیرگی در دیتکتورهای نوری (یا اپتیک) پیش می آید. وقتی که دیتکتور در مقدار حد تعریف شده، جبران سازی شد پانل کنترل پیغام نگهداری می دهد که مشخص می کند باید سرویس شود.

تغییر در سامانه مانند اضافه یا کم کردن دیتکتور با برداشتن آن از مدار و تغییر آن قسمت از حافظه می باشد. این تغییر در حافظه می تواند از طریق پانل یا از طریق کامپیوتری که اطلاعات را به میکروپروسسور پانل انتقال می دهد صورت گیرد. بوسیله سامانه های آدرس پذیر می توان تغییرات متعددی در طراحی مدار توسط دستورالعمل های اجرایی وارد کرد.

بزرگترین عیب سامانه های آدرس پذیر این است که هرکدام با مشخصات خاص خود کار می کنند. لذا متخصصین سرویس دهی باید مشخصات خاص سامانه را آموزش ببینند که معمولا نسبت به پیچیدگی مشخصات سامانه 3 تا 4 روز این آموزش طول می کشد. به دلیل گسترش خدمات سامانه ها لازم است آموزش ها به روز نیز باشند. درست است که به دلیل ماهیت آدرس دهی این سامانه، می توان برای کل فضای محافظت فقط یک ناحیه در نظر گرفت ولیکن مقررات بر روی اندازه مدار محدودیت اعمال می کند تا اینکه میزان از دست رفتن حفاظت در صورت بروز عیب، محدود گردد. یک عیب تنها نباید حفاظت یک فضای بزرگتر از آنچه برای یک ناحیه (Zone) واحد، مقرر شده است را از بین ببرد و همچنین نباید از عملکرد دیگر ناحیه ها (Zone) جلوگیری کند. در یک سامانه ناحیه بندی شده متداول،‌ چون ناحیه ها و مدارات مجزا سیم کشی شده اند این وضع پیش نمی آید. اما در یک سامانه قابل آدرس دهی چند ناحیه ممکن است تنها بوسیله یک حلقه مدار به پانل کنترل وصل  شوند. و در هر صورت ماکزیمم سطح پوشش داده شده توسط یک مدار نباید از 10000 متر مربع بیشتر شود.
مقررات استفاده از ناحیه (Zone) را به منظور مشخص شدن منشاء آتش اجباری کرده اند. در سامانه آدرس پذیر دیتکتورها یا نقاط اعلام دستی اخطار (manual call point) را می توان بوسیله حرف نشانگر یا اعداد نشان داد و ناحیه ای (Zone) که در آن دیتکتور یا کلید اعلام دستی کار کرده است نشان داده شود.
در اینجا نیز نمایش ناحیه ای می تواند در نزدیکی پانل کنترل نصب گردد و مطابق با مشخصات یک پلان ساختمان نشان داده شود، یک دیاگرام ساده برای مشخص کردن ناحیه ها بسیار مناسب است.

همانطوری که گفته شد برنامه ریزی و اجرای یک سامانه قابل آدرس دهی نیاز به آموزش و مطالعه مشخصات هر سامانه خاص می شود که از اهداف این مباحث نمی باشد. در شکل 2-6 چند نمونه از دیتکتورهای سامانه آدرس پذیر نشان داده شده است که شبیه دیتکتورهای معمولی می باشند و کوک هایی برای تنظیم شماره آدرس آن ها وجود دارد.

شکل 2-6 چند نمونه از دیتکتورهای سامانه آدرس پذیر

مدار یک سامانه آدرس پذیر و یا از انواع هوشمند معمولا در کلاس A طراحی می شود و کلیه تجهیزات بر روی حلقه مدار قرار می گیرد. متناسب با اهمیت ناحیه های حفاظت شده و همچنین امکانات تابلو کنترل سامانه اعلام حریق، می توان همه مدارها را در یک کلاس (A یا B) و یا اینکه به صورت مخلوط (بعضی ناحیه ها کلاس A و بعضی B) طراحی کرد.

سامانه های آدرس دهی آنالوگ:

مثل سامانه های آدرس دهی می باشند ولیکن پیشرفته تر هستند و از هرکدام از حساسه ها مقدار آنالوگ کمیت فیزیکی اندازه گیری شده به پانل کنترل ارسال می شود این مقدار آنالوگ در دیتکتورهای دود متناسب به اندازه دود و در دیتکتورهای گرما متناسب به اندازه گرمای دریافت شده توسط دیتکتور می باشد. مقدار آنالوگ ارسال شده در یونیت کنترل مورد بررسی قرار می گیرد و سامانه کنترل باهوش عمل می نماید و می داند برای هر دیتکتور چه مقدار مربوط به آستانه فعال کردن آلارم انتخاب شده است و متناسب با مقدار آنالوگ دریافت کرده از یک دیتکتور می تواند بعضی یا تمام خروجی ها را بکار اندازد که این قابل برنامه ریزی است. این سامانه ها برای مکان های پیچیده و بزرگ یا حساس مانند بیمارستان ها و کارخانجات مناسب می باشند.

صداسازها می توانند بر روی حلقه مدار قرار گیرند.

در شکل 2-7 پانل کنترل یک سامانه آنالوگ قابل آدرس دهی نشان داده شده است. همانطور که دیده می شود روی پانل، ناحیه ها و شماره دیتکتورها نمایش داده می شوند و دکمه های مربوط به برنامه ریزی وجود دارد.

شکل 2-7 نمای پانل کنترل سامانه آنالوگ قابل آدرس دهی

سامانه های مکشی

این سامانه ها برای فروشگاه های سرد یا جاهایی که باید سریع تشخیص داده شود بکار می روند در آن ها نمونه بردار هوا بطور بسیار دقیق پیام اخطار تشخیص دود را سریع اعلام می کند که این بوسیله نمونه برداری و آنالیز هوای مکیده شده از طریق لوله ها و اتصالات به فضاهای مختلف حاصل می شود. از آنجایی که هر نقطه مکش هوا یک سنسور دود محسوب می شود اینها طراحی خاصی را می طلبند خصوصا که برای مکان های با ریسک  زیاد به کار برده می شوند.

شکل 2-8 نمای داخل یک سامانه مکشی

شکل 2-9 پانل کنترل و ابزار انتقال جریان هوا در یک سامانه مکشی

سامانه (Very Early Smoke Detection Apparatus) VESDA که از فن آوری مکشی هوا برای کشف دود و حریق استفاده می کند یک سامانه اعلام حریق سریع می باشد که می تواند وجود دود را در مراحل اولیه ایجاد حریق سریعا تشخیص دهد و این سامانه حساس می تواند در کاربردهای پراهمیت برای حفاظت از حریق مناسب باشد.

شکل 2-10 سامانه سریع اعلام حریق مکشی VESDA

اساس کار سامانه های VESDA بطور کلی تجزیه و تحلیل هوای مکیده شده برای تشخیص مقدار دود موجود می باشد بنابراین می توان آن ها را در کلاس سامانه های مکشی قرار داد که می توانند یک سامانه متداول مکشی یا یک سامانه ترکیبی مکشی پیچیده برای کاربردهای خاص باشد. در مدل Vesda laserplus هوا مرتبا در شبکه لوله کشی بوسیله پمپ مکیده و یک نمونه از این هوا از طریق فیلتر به محفظه کشف دود کشیده می شود. با استفاده از تکنولوژی پیشرفته لیزر،‌ دیتکتور نمونه هوا را تحلیل می کند و یک سیگنال آنالوگ متناسب با کثرت دود موجود در هوا به ماژول بررسی متصل یا جی دیگر ارسال می کند. این اطلاعات سپس از ماژول بررسی بوسیله مدارهای واصل (اینترفیس) باهوش یا رله های کنتاکتی به پانل کنترل مرکزی اعلام حریق یا به مدیریت حفاظت ساختمان فرستاده می شود. ماژول بررسی VESDA LaserPLUS قابل برنامه ریزی است تا کاربر بتواند لیول اعلام و حساسیت را انتخاب کند و بنابراین اعلام های اشتباهی را کم می کند. برخلاف دیگر سامانه های حساس کشف دود که می توانند بوسیله حشرات یا گرد و غبار تحریک شود این سامانه با استفاده از فیلتر دوبل کارتریج می تواند بیشتر ذرات درشت را بگیرد و تنها ذرات ریز برای تحلیل عبور کنند. همچنین با داشتن نخستین نمونه هایی از دود محیط و آلودگی هوا می توان لیول حساسیت را تنظیم کرد. سامانه کشف حریق سریع نمونه برداری هوا VESDA air می تواند تولیدات فرعی نادیدنی مواد را که در ابتدای مراحل سوخت یک حریق ابتدایی متساعد می شوند را کشف کند و بوسیله نمونه برداری پیوته و فعال وابستگی عملکرد سامانه را به جریان طبیعی هوا در محیط برطرف نماید. در عمل نمونه هوا معمولا بوسیله شبکه لوله کشی با کمک یک پمپ مکش کارآمد مرتبا از محیط تحت بررسی کشیده می شود. نمونه هوا در راه دیتکتور نمونه هوا در برابر پرتو شدید منبع نور Xenon قرار می گیرد و نور بر اثر تصادم با ذرات دود هوای نمونه .راکنده می شود و به سمت یک سری گیرنده الکترونیکی نور می رود. نور به سیگنال الکتریکی تبدیل شده و به سامانه کنترل انتقال می یابد. در ماژول کنترل سیگنال تحلیل می شود و به صورت یک خط نمودار آنالوگ برای نمایش دیدنی لیول دود موجود در محیط نمایش داده می شود. سیگنال مناسب با لیول دود و لیول اعلام برنامه ریزی شده، تولید می شود. اولین پیغام هشدار از سه مرحله لیول اعلام، بطور ساده نشان می دهد که سامانه چیزی را کشف کرده است که خارج از وضعیت معمولی بررسی می باشد. لیول دوم هشدار نشان می دهد که پتانسیل حریق وجود دارد و روند کارهای اضطراری باید صورت گیرد. لیول سوم وجود حریق را نشان می دهد.

سامانه های حریق رادیویی

سامانه های اعلام آدرس دهی یا آدرس دهی آنالوگ یک محل حفاظت شده وقتی ایده آل هستند که در ساختمان های زیبا و جذاب، خودشان را محدود به کابل و اتصالات قطع شدنی نکنند.

شکل 2-11 سامانه اعلام حریق رادیویی

سامانه های بزرگ بسیار مناسب و انطباق پذیر است. همچنین در مواردی که هزینه سیم کشی قابل ملاحظه است. سامانه های بدون سیم مناسب می باشند طبیعتا بدلیل گستردگی،‌ این سامانه ها برای عملکرد مناسب می بایست آدرس پذیر باشند. در سامانه های رادیویی می توان برای محل هایی که دوردست می باشند مانند یک انبار در اطراف یک سایت یا مخازن سوخت در یک میدان استفاده کرد. همچنین در وسایل نقلیه عمومی نیز می توانند بکار بروند.

شکل 2-12 به کارگیری سامانه اعلام حریق رادیویی در وسایل نقلیه عمومی

برای افزایش ایمنی، بهینه کردن ارتباطات و اجرای سامانه های اعلام رادیویی از شبکه های (local security network) LSN استفاده می کنند به این صورت که مجموعه ای از دیتکتورها (مثلا مربوط به یک طبقه) بصورت رادیویی به یک دریافت کننده ارتباط دارند و مجموعه ای از این ها با ارتباط به کنترلر مرکزی یک شبکه ایمن و انعطاف پذیر قابل گسترش ایجاد می کنند. سامانه رادیویی اعلام حریق LSN در باند جدید (Short Range Devises) 868-870 MHz SRD کار می کند که برای فن آوری های ایمنی اختصاص داده شده است. باند SRD خالی از باند آزاد موج بلند برای کاربردهای ارتباطات رادیویی غیر حرفه ای (رادیو آماتور)، صنعتی،‌ پزشکی با قدرت پخش بالا می باشد.

شکل 2-13 شبکه اعلام حریق رادیویی (LSN (local security network

سامانه های تصویربرداری با دوربین های مادون قرمز:

نوع دیگری از سامانه های کشف حریق پیشرفته با دوربین های مادون قرمز می باشند که می توانند در تشخیص سریع و زود هنگام حریق از طریق اندازه گیری حرارت سطح و بدون تماس، بکار روند.

شکل 2-15 سامانه اعلام حریق بسیار حساس به وسیله دوربین مادون قرمز

فضایی که باید مورد توجه قرار گیرد به ناحیه های مختلف تقسیم شده و این باعث می شود که دوربین بتواند تمام فضا را بکمک چرخش دائما پوشش دهد. اندازه هر ناحیه بستگی به کوچکترین شیئی دارد که کاربر می خواهد تشخیص دهد. وقتی از تصاویر ویدئویی استفاده می شود، نرم افزار مقدار حرارت فعلی روی سطح اجسام روئیت شده را می تواند اندازه گیری کرده و بایگانی کند. استفاده کننده می تواند تصاویر مربوط به یک ناحیه را انتخاب کند. اگر درجه حرارت از مقدار معین بیشتر شود یا اینکه شدت تغییرات بیشتر از مجاز باشد سامانه آلارم می دهد. نقاط گرم مخفی زیر سطوح نیز چون باعث تغییر دمای سطوح می شوند می توانند قبل از اینکه باعث بروز آتش سوزی شوند کشف گردند.

در این سامانه به طور بسیار موثر از ایجاد آلارم های خطا جلوگیری می شود چون نرم افزار باید تعداد از قبل تعیین شده ای از نقاط تصویر را با دمای بالاتر از حد تعیین شده کشف کند تا یک آلارم ایجاد کند. تعداد نقاط و حد حرارت توسط کاربر معین می شود. در حالت آلارم کاربر می تواند از حالت اتوماتیک به دستی سوئیچ کرده تا بتواند بررسی دقیق تری بر روی یک ناحیه منفرد داشته باشد. در زمان حریق دوربین مادون قرمز همچنین می تواند از محل حریق تصاویر ویدئویی تولید کند حتی در زمان تجمع دود. این بوسیله رنج طول موج دوربین عملی می شود که کاملا مناسب این کاربرد است تنها شاید مقداری تفرق و تضعیف در طول موج بلند مادون قرمز (LWIR) رخ دهد. نور تابیده از بدنه های گرم بدون تغییر به دیتکتور می رسد و تصویر هر ناحیه بوسیله نرم افزار پیچیده ای بررسی می شود و تصاویر فیلتر شده تا روشنی و کنتراست مناسب داشته باشند. اینها دارای سامانه های تمام اتوماتیک شامل تست های درونی می باشند که برای بالا بردن اطمینان مرتبا قطعات را کنترل می کنند. بزرگی نقاط گرم قابل کشف به سطح نشان داده شده و ناحیه ها و لنز اپتیکی دارد. مثلا در یک فضای بزرگ 20 در 40 در 25 متری با زاویه لنز 24 درجه و فاصله 50 متر از دوربین، ‌کوچکترین نقطه گرم که نمایش داده می شود تقریبا 13 در 13 سانتی متر مربع است. این مقدار بستگی به بزرگی هر ناحیه و موقعیت دوربین و لنز انتخاب شده دارد. همانطوری که از مشخصات این سامانه ها معلوم است می توانند در مکان هایی که اهمیت خاص دارند مانند موزه ها و مکان های ارزشمند تاریخی برای حفاظت میراث فرهنگی و ملی کاربرد قابل ملاحظه ای داشته باشد.